WAT IS EEN FISTEL ?
Een fistel is een
gang of een tunnel onder de huid. Het is een
buisvormige structuur. Een fistel kan ontstaan
na een ontsteking, bijvoorbeeld na een
steenpuist. Een steenpuist ontstaat door een
infectie van een haarzakje. Er ontstaat onder de
huid een holte gevuld met pus. Dit wordt een
abces genoemd. Zo'n abcesholte breekt meestal
door naar de huid, en dan ontstaat er een
tunnelvormige verbinding naar buiten. Huidcellen
kunnen de tunnel ingroeien zodat er een buis
ontstaat die aan de binnenkant helemaal bekleed
is met huidcellen. Als dat gebeurt blijft de
verbinding meestal bestaan, en zo'n blijvende
verbinding wordt een fistel
genoemd.
Er zijn verschillende soorten
fistels. Een fistel kan een stukje onder de huid
doorlopen (cutane fistel) en een paar centimeter
verder weer aan de oppervlakte komen. Dit ziet
men vaak bij de ziekte
hidradenitis suppurativa. Een fistel kan ook
tussen de anus en de huid lopen, dit heet een
perianale fistel. In de bilspleet kan een fistel
ontstaan van de huid naar een haarnestcyste, dit
heet een sinus pilonidalis. Bij darmziekten
zoals de ziekte van Crohn kunnen er fistels
lopen van darm naar darm of van darm naar huid
(enterocutane fistel). Ook vanuit een ontstoken
kies of een kaakabces kan een fistel naar de
huid lopen (dentogene fistel).
 |
 |
 |
| peri-anale fistel |
fistel op de bil bij HS |
fistel op scrotum bij HS |
FISTELS BIJ HIDRADENITIS SUPPURATIVA (HS, ACNE
ECTOPICA)
Bij hidradenitis suppurativa
zijn er ernstige ontstekingen uitgaande van de
haarzakjes. Meestal zitten de ontstekingen onder
de oksels, in de liezen, rond de anus, op de
billen, of op de genitaliën. Kenmerkend voor
deze ziekte is dat er ook fistels ontstaan.
Patiënten met hidradenitis suppurativa zijn
meestal rokers. Door het roken raken de
haarzakjes verstopt.
Bij hidradenitis
suppurativa raakt de afvoergang van een
haarzakje verstopt. De binnenkant van het
haarzakje is bekleed met huidcellen. Deze
huidcellen blijven delen en sterven uiteindelijk
af in de vorm van een huidschilfertje. Al deze
huidschilfers hopen zich op in het haarzakje,
dat op een gegeven moment knapt. Dan komt de
inhoud ervan (een mengsel van huidschilfers,
talg, en bacteriën) onder de huid terecht. Dit
veroorzaakt een ontsteking, er ontstaat een
holte gevuld met schilfers, pus en bacteriën
(een abces). Deze rommel zoekt een uitweg,
breekt door naar de huid. Op dat moment is er
een tunnelvormige verbinding (fistel) tussen de
ontstoken holte in de diepte, en de huid aan de
buitenkant.
Indien zo'n fistel eenmaal
gevormd is, gaat het niet meer vanzelf weg. Het
is een stevige tunnel, bedekt met huidcellen. Binnenin de buis ontstaat al
snel een ophoping van huidschilfers,
steeds meer, bacteriën komen erbij en eens in de
zoveel tijd komt alle rommel via de fistel naar
buiten.
Een fistel is te herkennen aan
een gaatje in de huid waar steeds pus, vocht of
bloed
uitkomt. Men kan een sonde (metalen pen) er in
stoppen om te kijken waar de tunnel heen gaat.
Dan blijken die fistels soms centimeters lang te
zijn, de pen komt centimeters verderop weer door
de huid naar buiten, of de fistel loopt de
diepte in.
Bij hidradenitis suppurativa
kunnen er veel van dit soort fistels aanwezig
zijn. Soms zit er een heel gangenstelsel onder
de huid, vergelijkbaar met metro stations en
metrobuizen. Of mollengangen en molshopen.
PERIANALE FISTELS
Een
perianale
fistel is een fistel rond de anus.
Volgens de definitie die algemeen chirurgen
aanhouden is een perianale fistel een fistel die
in verbinding staat met de anus. Dat betekent
dat er een sonde in de fistel kan worden
geschoven en dat die dan uitkomt in de anus.
 |
 |
 |
| peri-anale fistel |
peri-anale fistel |
peri-anale fistel |
Maar in het
gebied rond de anus kunnen ook fistels zitten
die geen verbinding hebben met de anus maar
vanuit het gebied rond de anus alle kanten op
gaan. Patiënten met hidradenitis suppurativa
kunnen dit soort fistels hebben. Dit komt vooral
voor bij mannen, maar ook bij vrouwen. De
fistels kunnen na verloop van jaren vele
centimeters ingroeien in de omgevende huid. Bij
mannen kunnen de fistels vanuit het perianale
gebied uitwaaieren naar beide billen. Ze kunnen
ook richting de voorkant gaan en het scrotum
ingroeien of via de liesplooien naar de
onderbuik. Dit soort fistels kunnen 10-20
centimeter ver doorlopen. Ook bij vrouwen komt
het voor dat fistels vanuit het gebied rond de
anus naar de voorkant lopen en daar de grote
schaamlippen in groeien.
 |
 |
 |
| fistel openingen op de bil |
onderhuidse gangen |
openleggen van de fistels |
 |
 |
 |
| gehele gebied verwijderd |
wond
begint
te genezen |
bijna helemaal genezen |
Fistels kunnen ook in de liesplooien
ontstaan, of in de grote schaamlippen, zonder
verbinding te hebben met het perianale gebied.
Men kan last hebben van fistels in de liezen, in
het gebied rond de anus, in het scrotum of rond
de vagina, en op de billen. Is het maar 1 plek
dan heet het gewoon een fistel. Zijn het er
meerdere en heeft men ook ontstekingen onder de
oksel of elders dan wordt vaak de diagnose
hidradenitis suppurativa gesteld.
HAARNEST CYSTE (SINUS PILONIDALIS)
Een haarnestcyste (sinus pilonidalis) is
een holte of tunnel in het bovenste gedeelte van
de bilspleet. Het is een
holte onder de huid, die een verbinding heeft
door de huid heen naar buiten. Deze verbinding
is te zien als een klein gaatje of een kleine
intrekking in de huid. In de haarnestcyste
kunnen haren zitten en er kan gemakkelijk een
ontsteking in ontstaan (een pilonidaal abces).
Patiënten met hidradenitis hebben soms ook een
haarnestcyste in de bilspleet.
 |
 |
| sinus
pilonidalis |
sinus
pilonidalis |
 |
 |
| sinus
pilonidalis |
sinus
pilonidalis |
Behalve
ontstekingen kan een haarnestcyste ook pijn
veroorzaken en afscheiding van vocht en/of bloed
geven. Afhankelijk van de klachten kan worden
aangeraden de cyste chirurgisch te laten
behandelen. Na een operatie kan een pilonidale
sinus weer terugkomen. Meestal gebeurt dit
binnen drie jaar. Boven het veertigste
levensjaar komt de aandoening eigenlijk niet
meer voor.
Hoe een sinus pilonidalis ontstaat is nog niet geheel
duidelijk. Bij sommige patiënten is er een
relatie met overbeharing in de bilspleet. Er
kunnen ook haren worden aangetroffen in een
sinus pilonidalis, maar dat is niet altijd het
geval. Men denkt dat die er van buitenaf
ingroeien, omdat bij microscopisch onderzoek van
verwijderde haarnestcysten geen haarzakjes
worden aangetroffen in de wand van de cyste. Als
overbeharing een rol speelt dan kan het helpen
het gebied te ontharen. Tegenwoordig kan dat ook
met laser-epilatie. Dit kan uitbreiding en/of
het terugkomen van de aandoening voorkomen. Er
zijn ook patiënten waarbij overbeharing helemaal
geen rol speelt. In dat geval kan epilatie de
aandoening niet voorkomen.
WAT IS DE BEHANDELING VAN EEN FISTEL ?
De enige manier om een fistel te behandelen is
chirurgisch. Onder lokale of algehele verdoving
kan men de fistel opsporen door er een sonde in
te steken en vervolgens helemaal er uit snijden.
Een variant methode is om alleen de bovenkant
open te snijden, het dak er als het ware af te
halen. Dit wordt deroofing genoemd.
Het
is heel belangrijk om fistels allemaal te
verwijderen, en wel in een zo vroeg mogelijk
stadium, voordat het te laat is. Fistels
reageren niet op andere behandelingen zoals
antibiotica. Antibiotica kunnen wel het
totaalbeeld wat rustiger maken (minder
pus-uitvloed, minder ontsteking), maar alleen
opereren is effectief.
Als het lukt om
de fistel(s) er in zijn geheel uit te halen, dan
kan daarna de wond worden gehecht. De wond kan
ook opengelaten worden, dan geneest het ook
vanzelf, vanaf de randen.
 |
 |
 |
| fistels op de bil bij HS |
verloop van de
fistels |
verwijderen van een fistel |
 |
 |
 |
| litteken na verwijderen fistel |
verwijderen volgende fistel |
littekens na
operatie fistels |
 |
 |
 |
| fistel op scrotum bij HS |
openleggen van
de fistel |
haar in de fistelbodem |
|
